SAMOOKALECZENIA U DZIECI I MŁODZIEŻY
Samookaleczanie u dzieci i młodzieży jest jednym z przejawów agresji. To zachowanie autodestrukcyjne ( ranienie się, oszpecanie) spowodowane niskim poczuciem własnej wartości, uczuciem nienawiści do siebie, poczuciem winy, wstydu lub przeżyciami traumatycznymi. Samookaleczania najczęściej oznaczają, że dana osoba ma problem, z którym nie potrafi sobie poradzić. Zadawanie sobie bólu jest dla niej jedynym sposobem na jego rozwiązanie.
Formy i sposoby zadawania sobie bólu przez nastolatków:
- cięcia na nadgarstku, zadrapania na skórze;
- przypalanie ciała rozżarzonym przedmiotem;
- polewanie kwasem lub żrącą substancją;
- rozdrapywanie ran, wbijanie paznokci;
- wyłamywanie palców;
- wyrywanie włosów;
- gryzienie ciała;
- ściskanie w dłoniach raniących przedmiotów ( szkło);
- przypalanie zapalniczką;
- zadawanie sobie ciosów;
- uderzanie głową w ścianę lub uderzanie w głowę twardymi przedmiotami;
- obijanie się o ściany.
Przyczyny samookaleczeń:
Przyczyną samookaleczania może być traumatyczne doświadczenie – molestowanie seksualne, znęcanie się fizyczne i/lub psychiczne. Ofiara przemocy czuje złość, nienawiść do siebie, ma poczucie bezsilności, a także krzywdy, lęku, wstydu i poczucia winy jednocześnie. Często jedyną (w jej przekonaniu) metodą radzenia sobie z przeżywanymi emocjami jest samookaleczanie. Zadawanie sobie bólu fizycznego to sposób na przerwanie bólu emocjonalnego, odwrócenie od niego uwagi, rozładowanie wewnętrznego napięcia.
Agresja skierowana w stosunku do siebie może wynikać także z poczucia odrzucenia ze strony rówieśników i samotności. Tak się dzieje z nastolatkami, które nie chcą lub nie mogą wpisać się w obowiązujące trendy, nie radzą sobie z presją ze strony otoczenia, dotyczącą posiadania np. szczupłej sylwetki, modnych ubrań itp.
Samookaleczanie to wołanie o pomoc, wysłuchanie czy zrozumienie problemu. W ten sposób dana osoba chce zwrócić na siebie uwag.
Jak możemy pomóc osobie, która dokonuje samookaleczeń?
- W pierwszej chwili należy uspokoić własne emocje (nauczyciel, rodzic).
- Rozmawiać, z wyczuciem próbujmy znaleźć sposób, aby do tej rozmowy doszło, aby młody człowiek był na nią gotowy i otwarty.
- Sięgać po wsparcie specjalistów- psychologa, psychoterapeuty, psychiatry, pedagoga. Jeśli nastolatek samo okalecza się wielokrotnie, wymaga konsultacji z lekarzem- psychiatrą.
- Uczyć konstruktywnego rozwiązywania problemów – komunikowania swoich potrzeb w społecznie akceptowany sposób (a nie przez samookaleczenia), a także – co równie ważne – bezpiecznego wyrażania negatywnych emocji.
- Wsparcie osób bliskich, pełne zrozumienie przez nich problemu osoby okaleczającej się.
Samookaleczenia przynoszą natychmiastową ulgę, jednak nie rozwiązują problemów i tylko pogarszają
i tak już trudną sytuację.
Czego należy unikać?
- Nie wymagać, aby nastolatek zrezygnował z okaleczeń, jeśli nie zapewnimy mu niczego, co może zastąpić albo zmienić sytuację na mniej obciążającą go.
- Nie sprawdzać ostentacyjnie czy pojawiły się nowe ślady, wypytywać czy szpiegować nastolatka. Wzmocnienie kontroli- może powodować efekt odmienny od zamierzonego.
- Nie krytykować, obwiniać, oceniać, prawić kazania…. bo, tego dziecko nie potrzebuje.
Samookaleczenia są:
- wyrazem, że nastolatek nie potrafi sobie z czymś poradzić, cierpi, zmaga się z czymś trudnym
- sygnałem, że dziecko potrzebuje więcej wsparcia, więcej naszej uwagi i zaangażowania
- sygnałem, że nastolatek wymaga naszego zrozumienia, a nie stygmatyzacji. Należy starać się poznać, co doprowadziło do takiej sytuacji zamiast karać.
Samookaleczanie może się przerodzić w uzależnienie
Osoba raniąca swoje ciało może się uzależnić od zadawanego sobie bólu. Dotyczy to zwłaszcza osób, które szukają w nim przyjemności. Poza tym z czasem dana osoba musi ranić się mocniej, by poczuć ulgę i samych ran musi być więcej.
Magdalena Olech-Stawiarz – pedagog specjalny
Bibliografia:
Daria Jęczmińska „Blizny, które mówią więcej niż słowa” Samouszkodzenia nastolatków
Webinar. Autoagresja wśród dzieci. Przyczyny i wsparcie 2022r
Download this page in PDF format